Б.Баясгалан
10 сарын 04, 2018
Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам, Монголбанк, “Bloomberg TV Mongolia” хамтран анх удаа “Алтны форум” уулзалт, хэлэлцүүлгийг өчигдөр зохион байгууллаа. Энэ үеэр алтны салбарт тулгамдаж буй асуудлууд, сорилт, шийдэл болон өнөөгийн нөхцөл байдал, ирээдүй чиг хандлагын талаар хэлэлцсэн юм.
“Алтны форум” уулзалт, хэлэлцүүлэгт Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Д.Сумъяабазарын хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.
Тэрээр "Миний бие Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайдын албыг хүлээн авч ажиллаж эхэлснээс хойш багагүй хугацаа өнгөрч, тун удалгүй нэг жилийн ойтойгоо золгох гэж байна. Энэ хугацаанд салбарын өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх, нийгэм, байгаль орчны хариуцлагыг дээшлүүлэх, уул уурхайгаас Монгол улсад болон улсын төсөвт орох орлогыг нэмэгдүүлэх, гадаад харилцааг бэхжүүлэх, хөрөнгө оруулалт татах, салбарын хууль эрхзүйн орчныг сайжруулахад чиглэсэн олон талт, цогц ажлуудыг шат дарааллан хийж байна.
Эдгээр ажлууд нь салбарт тулгараад буй асуудлуудыг сууриар нь, системтэйгээр эмчлэхэд чиглэсэн тул ярвигтай, цаг хугацаа, хүчин чармайлт, мэдлэг, олон улсад туршигдсан сайн туршлага зэргийг ихээр шаардсан ажлууд байгаа юм.
Олон улсын зах зээл дээр эрдэс бүтээгдэхүүний үнэ өндөр зурвасхан үе таарч байгаад ташуурч, алгуурлан суулгүй, харин үнэ унах мөчлөг ирэх үед хэдхэн жилийн өмнөх шиг сөхрөн унахгүй байх бэлтгэлүүдийг ханган ажиллаж, наадмын дараа намар гээд өвөлжилтийн бэлтгэлийг хангадгийн адилаар үнийн өсөлтийн дараагаар уналт ирдэг гэдгийг санан бэлтгэл хангаж байна.
Зэсийн салбарт Оюу Толгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтыг амжилттай гүйцэтгэн, төлөвлөсөн хугацаандаа далд уурхайг ашиглалтад оруулахад шаардлагатай тогтвортой байдлыг бий болгож өгөхөд салбар хариуцсан сайдын хувьд ихээхэн анхаарч байна. Нүүрсний салбарт экспортын хэмжээг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн цогц арга хэмжээг авч байгаагийн зэрэгцээ Тавантолгойн нүүрсний ордын үр ашгийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн том ажлыг эхлүүлээд явж байгааг та бүхэн анзаарч байгаа.
Тавантолгойн IPO нь Тавантолгойн ордын үйл ажиллагааг эрчимжүүлж, орлогыг нэмэгдүүлэхээс гадна Өмнийн говийн бүсийн тогтвортой хөгжил, төрийн өмчит компанийн засаглалын реформ зэрэг олон сайн зүйлсийг бидэнд авч ирнэ.
Өнөөдөр тус бүр нь 2-3 тэрбум ам долларын экспортын орлого бүрдүүлж буй зэс, нүүрсний салбарыг оновчтой бодлогоор удирдаж чадвал нийлбэр орлого нь 10 тэрбум ам долларын босгыг хялбархан давах потенциалтай. Яамны зүгээс үүнийг мөрөөдөл биш бодит байдал болгохоор ажиллаж байгаа.
Зэс, нүүрсний компаниуд мэргэшсэн, хариуцлагатай уул уурхайн компаниуд ямар стандарттайгаар, ямар түвшинд ажилладагыг Монголын ард түмэнд харуулж, уул уурхайд итгэх олон түмний итгэл сэргэх цаг холгүй байна.
Уул уурхайн орлого нэмэгдэхтэй зэрэгцээд Оюутолгой, Тавантолгой 2 байхад л хангалттай, бусдаар нь яахав гэх маягийн дуу хоолой цухалзаж эхэлдэг. Уул уурхайн салбарт зориглон орж ажиллаад удаагүй ч Монгол орны дөрвөн зүг, найман зовхист буй уурхайнуудтай, тэдгээрт ажиллаж буй иргэдтэй, мөн уул уурхайн орчимд амьдарч буй иргэдийн аж амьдралтай ч явж танилцсаны хувьд хариуцлагатай уул уурхайг бүх чиглэлээр хөгжүүлэх байр суурь, итгэл үнэмшил дээрээ бат зогсож байгаагаа та бүхэнд хэлэхийг хүсэж байна.
Монголын уул уурхай томорч, ачаа даах чадвартай болох ёстой. Монголын уул уурхай солонгорч эрдэс бүтээгдхүүний үнийн өсөлт, уналтын шуурганд улсын төсвийг бүрдүүлэх, гадаад валютын нөөцийг бүрдүүлэх, уул уурхайг даган бизнес хийж буй олон мянган жижиг дунд компаний, тэдгээрт ажиллаж буй олон арван мянган иргэдийн орлогыг тасалдуулахгүй байж, өсөж дэвжих суурь нь болох ёстой. Уул уурхайн салбар хүчирхэг байж нэгээс хоёр арваныг туулан гарах явцад Монгол улсын эдийн засгийн бусад салбар хөгжиж, Монгол хүн хөгжиж, Монгол улс хөгжинө.
Алт олборлолт 2014 оноос эхлэн сэргэж, тогтвортой өсөн, жил бүр 500-800 сая америк долларын гадаад валютын нөөц бүрдүүлж ирлээ. Алт олборлолтын салбараас орчин үеийн техник технологи эзэмшсэн үндэсний уул уурхайн компаниуд, үндэсний мэргэжилтнүүд төрөн гарсан. Алт олборлолтын хуримтлал, менежментийн туршлагадаа тулгуурлан уул уурхайн бус салбарууд уруу шилжсэн үндэсний компаниуд төрөн гарсан. Эдгээр нь алтны салбарын гэрэлтэй, гэгээтэй тал нь юм.
Нөгөө талд байгаль орчны асуудал алт олборлолтын салбарыг сүүдэр мэт дагаж ирсэн байна. Алт олборлолт явагдаж буй орон нутагт үзүүлж буй нийгмийн асуудал, ялангуяа хууль бус алт олборлолттой холбоотой асуудал орон нутагт ч, уул уурхайн салбарт ч дарамт болж байна. Алтны салбарт хуримтлагдсан асуудал их, тэдгээрийг шийдвэрлэх чиглэлээр авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээнүүд оносон, алдсан зүйл ихтэй, хэрэгжсэн зүйлс байхад, завхруулаад хяналтаас гарсан асуудлууд ч байна.
Алтны салбар дахь хөрөнгө оруулалт, өмчлөлийн тал дээр ч ойлголтын зөрөө гарч, судалгаа нь хийгдсэн төслүүд дээр үйлдвэрлэл эхлүүлэхэд ихээхэн бэрхшээл тулгарч байна. Олон жилийн турш, олон давталттайгаар яригдсан ч дорвитой ахиц гардаггүй эдгээр асуудлуудыг би энд давтан нуршихыг хүссэнгүй.
Харин шийдэл тал дээр яамнаас боловсруулж буй бодлогын талаар та бүхэнд дараах мэдээллийг өгье.
Бид алтны салбарт тулгараад буй асуудал дээр дүн шинжилгээ хийж дүгнэлт өгч байгаа. Хамгийн ерөнхий онош бол 1990-ээд оны шилжилтийн хүнд хэцүү үеийг туулж гарахад ашиглах хэрэглүүр болгон боловсруулсан Алт хөтөлбөрийн анхны концепци, анхны араг ясад дараа дараагийн алт хөтөлбөрүүдийг боловсруулахдаа реформын шинжтэй өөрчлөлтийг хийж чадалгүй, жижиг засварууд оруулан зүтгүүлж ирсэн нь өнөөгийн энэ нөхцөл байдалд хүргэсэн байна. Иймээс,
Энэхүү бодлого нь шороон ордын алт олборлолт давамгайлсан салбараас үндсэн ордын алт олборлолт давамгайлсан салбар болон шилжих шилжилтийг ойрын 5 жилд ямар нэгэн завсар, хийдэлгүйгээр хийх, цаашид алт олборлолтын хэмжээг тогтвортойгоор тэрбум доллар давсан хэмжээнд барих хоёр үе шаттайгаар хэрэгжинэ гэж бид харж байна.
Эрхэм хүндэт оролцогчидоо. Уул уурхайг хөгжүүлэх ажил хэзээд амар хялбар байгаагүй. Уул уурхайн салбар нь өндөр хөгжсөн, уул уурхайн талаарх иргэдийн мэдлэг, мэдээлэл нь өндөр улс оронд ч уул уурхайн орлогын хуваарилалттай холбоотой санал зөрөлдөөн, маргаан мэтгэлцээн өнөөдөр ч байсаар байна. Бид асуудлыг хүнд хэцүү гээд хаяж зугтах биш, асуудалтай нүүр тулан шийдвэрлэх ёстой. Уул уурхайг хөгжүүлж, бусад салбараа хөгжүүлэх, Монгол хүнээ хөгжүүлэх хуримтлалаа бий болгох шаардлага бидэнд байсаар байна.
Алтны салбарын өмнө тулгараад буй бүх асуудлыг нэг яам, нэг сайд хичнээн сайн ажиллаад, хичнээн сайн бодлого боловсруулаад ч өргөс авахын адилаар шийдвэрлэж чадахгүй. Тийм ч учраас би өнөөдөр энэ асуудалтай тал бүрээс нь зууралддаг та бүхнийг энд урьж, алтны салбарыг хөгжлийн салбар болгох шийдэл дээр санал бодлоо хэлэхийг хүссэн юм.
Алт олборлогч та бүхний өнөөдөр тушаасан грам алт бүр Монголын гэр бүлүүдийн идэх ширхэг талх бүрийн үнийг бага ч гэсэн хямдруулж, таны өнөөдөр ургамалжуулсан шоо дөрвөлжин газар бүр уул уурхайд итгэх иргэдийн итгэлийг нэмэгдүүлэх тул би та бүхнийг эх оронч байж, Монгол банкиндаа алтаа тушааж, олборлолтоо тогтвортой хадгалж ажиллахыг уриалж байна" гэв.
Эх сурвалж: УУХҮЯ
Сэтгэгдэл бичих
Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдад хүндэтгэлтэй хандана уу. Ёс бус сэтгэгдлийг Peak.mn сайт устгах эрхтэй.